Synallagmatic shartnoma (yunoncha “synallagma” – almashinuv soʻzidan) – bu shunday shartnomaki, unda har bir tomon boshqa tomon oldida majburiyat oladi va bir vaqtning oʻzida kreditor ham, qarzdor ham hisoblanadi. Bu shartnomalar ikki tomonlama yoki oʻzaro majburiyatli shartnomalar deb ham ataladi.
Tushuncha qadimgi Rim huquqidan kelib chiqqan va Rim huquqshunosi Labeo tomonidan kiritilgan boʻlib, dastlab savdo munosabatlarida qoʻllanilgan.
Mazkur turdagi shartnomalarning quyidagi oʻziga xos xususiyatlari mavjud.
| 1 | Oʻzaro majburiyatlar | Har bir tomon ham huquqqa, ham majburiyatga ega. |
| 2 | Majburiyatlarning oʻzaro bogʻliqligi | Bir tomonning majburiyati ikkinchi tomonning majburiyati bilan bogʻliq. |
| 3 | Ekvivalentlik | Tomonlarning majburiyatlari odatda teng qiymatga ega boʻladi. |
| 4 | Bir vaqtda bajarilish | Majburiyatlar odatda bir vaqtda yoki ketma-ket bajariladi. |
Fuqarolik huquqida tartibga solinishi
1. Koʻpgina zamonaviy fuqarolik kodekslarida aks ettirilgan;
2. Shartnoma huquqining asosiy prinsipi sifatida tan olingan;
3. Shartnomani bekor qilish va oʻzgartirish shartlarini belgilashda muhim ahamiyatga ega;
4. Majburiyatlarni bajarmaslik oqibatlarini tartibga solishda qoʻllaniladi.
Synallagmatic shartnomalar fuqarolik huquqining muhim tushunchasi boʻlib, u shartnoma munosabatlarida tomonlarning teng huquqliligini, majburiyatlarning oʻzaro bogʻliqligini va muvozanatini taʼminlaydi.
