Maktab obodonlashtirish majburiy mehnatmi?
Avvalo, shuni ta’kidlash joizki, har qanday mehnat faoliyati qonuniy asoslarda, insonning sha’ni va qadr-qimmatiga hurmat bilan amalga oshirilishi lozim. Shu o‘rinda savol tug‘iladi: maktab hududini obodonlashtirish ishlariga o‘qituvchilarni jalb etish majburiy mehnat hisoblanadimi?
Aytish kerakki,majburiy mehnat – bu shaxsdan jazoga tortish yoki boshqa noxush oqibatlar qo‘llash tahdidi ostida talab qilinadigan hamda u o‘z xohishi bilan bajarmagan ish yoki xizmatdir. Ya’ni, odamni majburlab ishlatish – majburiy mehnat hisoblanadi.
Ma’lumki, Mehnat kodeksining 5-moddasida majburiy mehnat taqiqlangan bo‘lib, jazoni qo‘llash tahdidi ostida, shaxsning ixtiyoriga qarshi bajarilgan ish majburiy mehnat sifatida e’tirof etiladi. Shuningdek, Mehnat kodeksining 115-moddasiga ko‘ra, ish beruvchi xodimdan mehnat shartnomasida ko‘zda tutilmagan yoki qonunga xilof bo‘lgan ishni bajarishni talab qila olmaydi.
Bundan tashqari, “Pedagogning maqomi to‘g‘risida”gi qonunning 5-moddasida pedagoglarni kasbiy faoliyatiga daxldor bo‘lmagan ishlarga jalb qilish taqiqlangani aniq belgilangan.
Ammo Vazirlar Mahkamasining 349-son qarorida davlat organlari va boshqa tashkilotlar tomonidan hasharlar quyidagi shartlarga qat’iy rioya etilgan holda faqat ixtiyoriy tarzda tashkil etilishi va o‘tkazilishi belgilangan:
- – umumxalq hasharini o‘tkazish to‘g‘risida faqat O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli hujjati yoki O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori mavjud bo‘lganda;
- – hasharlar unda ishtirok etadigan shaxslar mehnat qiladigan tegishli tashkilot hududida mehnatni muhofaza qilish va xavfsizlik normalariga qat’iy rioya etilgan holda;
- – hasharlar doirasida barcha boshqa turdagi jamoat ishlari, shu jumladan qurilish-ta’mirlash va qishloq xo‘jaligi ishlariga majburiy jalb etishga qat’iy yo‘l qo‘yilmagan holda obodonlashtirish, ko‘kala’mzorlashtirish, ish o‘rinlarini tartibga keltirish ishlari amalga oshiriladi.
Demak, hashar faqat ixtiyoriy asosda, xavfsizlik qoidalariga rioya qilingan holda o‘tkazilishi mumkinligi belgilangan. Ya’ni, o‘qituvchi maktab hududini obodonlashtirish ishida faqat o‘z xohishi bilan qatnashsa, bu qonuniy hisoblanadi.
Xulosa qilib aytganda, maktab hududini obodonlashtirish o‘zi majburiy mehnat emas, ammo o‘qituvchini majbur qilish – qonunbuzarlik hisoblanadi. Shuning uchun ham bunday tadbirlar ixtiyoriylik tamoyiliga asoslangan holda tashkil etilishi kerak.