Umumiy qoidaga ko‘ra, ya’ni Fuqarolik kodeksining 480-moddasida ko‘chmas mulkni sotish shartnomasi taraflar imzolagan yozma shakldagi bitta hujjat tarzida tuzilishi belgilangan.
Ushbu kodeksning 83-moddasiga muvofiq uy-joy ko‘chmas mulk ekanligini hisobga olsak, bo‘lib to‘lash evaziga uy-joy sotilganda bu taraflarning bitta shartnomani tuzishi orqali rasmiylashtiriladi.
Shuningdek, Notariuslar tomonidan ko‘chmas mulklarni boshqa shaxsga o‘tkazish haqidagi bitimlarni tasdiqlashning ma’muriy Reglamentiga binoan mazkur shartnoma, albatta, notarial tartibda tasdiqlanishi talab etiladi.
Uy-joyga nisbatan huquqning sotib oluvchiga o‘tishi uchun mazkur oldi-sotdi shartnomasi FK 185- va 481-moddalari hamda Ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risidagi qonunga ko‘ra, davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi lozim.
Odatiy holatdagi uy-joy oldi-sotdisida yuqoridagi harakatlar amalga oshiriladi. Ba’zida ko‘chmas mulkni bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan ham oldi-sotdi qilinadigan holatlar uchrab turadi. Qonunchilik bunday oldi-sotdi shartnomasini tuzishga ruxsat beradi va uning uchun maxsus qoidani Fuqarolik kodeksining 422-moddasi bilan tartibga soladi.
Ushbu moddaga muvofiq, xaqini bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan tovarni nasiyaga sotish shartnomasida oldi-sotdi shartnomasining boshqa muhim shartlari bilan bir qatorda tovar bahosi, to‘lovlarning tartibi, muddatlari va miqdori ko‘rsatilgan bo‘lsa, bunday shartnoma tuzilgan hisoblanadi.
Bunday vaziyatlarda esa notarial tasdiqlangan oldi-sotdi shartnomasi tuzish va davlat ro‘yxatidan o‘tkazish muddatini so‘nggi to‘lov muddatiga bog‘lash tafsiya qiladi.
Uy-joyni bo‘lib to‘lash evaziga sotilganda esa oddiy ko‘chmas mulk oldi-sotdi shartnomasiga nisbatan qo‘shimcha shartlar kitirilishi talab etiladi. Xususan:
- bo‘lib to‘lashning umumiy muddati (misol uchun 36 oy);
- har oyda to‘lanadigan pul summasi ( masalan 5 mln so‘m);
- keyingi pul summasini to‘lash muddati (aytaylik, har oyning 5-sanasi);
- sotuvchining shartnomada nazarda tutilgan uy-joyning umumiy qiynati to‘langandan so‘ng uni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish majburiyatini bajarishi.
Agar shartnoma mana shu shartlar asosida tuzilsa, keyinchalik ikki taraf o‘rtasida nizo chiqishining oldi olinadi va nizo chiqqan taqdirda ham taraflarning sudda o‘z vajlarini isbot qilishlari osonlashadi.
