Bu norma Oʻzbekiston Respublikasida mehnat munosabatlarini tartibga soluvchi huquqiy hujjatlarning turlarini belgilaydi. Ushbu normaga koʻra, mehnat sohasidagi huquqiy hujjatlar quyidagi turlarga boʻlinadi:
| № | Hujjat nomi | Hujjat tasnifi |
|---|---|---|
| 1 | Jamoa kelishuvlari | Bu turli darajadagi (milliy, tarmoq, hududiy) va turli subyektlar oʻrtasidagi (davlat, xodim va ish beruvchilar) umumiy mehnat shartlarini belgilovchi kelishmalar. |
| Ularning asosiy maqsadi – xodimlarning huquq va kafolatlarini muhofaza qilish, mehnat sharoitlarini yaxshilash | ||
| 2 | Jamoa shartnomalari | Konkret tashkilot yoki korxona darajasida tuziladi. |
| Xodimlar vakillari va ish beruvchi oʻrtasidagi oʻzaro kelishuvni ifodalaydi | ||
| Mehnatga haq toʻlash, ijtimoiy kafolatlar, mehnat sharoitlari kabi masalalarni oʻz ichiga oladi. | ||
| 3 | Ish beruvchi tomonidan kasaba uyushmasi qoʻmitasi bilan kelishuvga koʻra qabul qilinadigan ichki hujjatlar | Bu korxona ichki tartib qoidalari, mehnat intizomi, xodimlarni ragʻbatlantirish va jazolash tartibi kabi hujjatlarni oʻz ichiga oladi |
| Kasaba uyushmasi vakillari bilan kelishilgan holda qabul qilinadi. | ||
| 4 | Ichki hujjatlar | Ish beruvchi oʻz vakolatlari doirasida yakka tartibda qabul qiladigan huquqiy hujjatlar |
| Bunga korxona nizomi, lavozim yoʻriqnomalari, xizmat reglamentlari va boshqa ichki tartibga soluvchi hujjatlar kiradi |
Ushbu normaning asosiy mohiyati shundaki, u mehnat munosabatlarini tartibga soluvchi huquqiy hujjatlarning turli darajalarini va ularning oʻzaro bogʻliqligini belgilaydi. Har bir huquqiy hujjat oʻzining aniq vazifalari va qamrovini namoyon qiladi, shu bilan birga xodimlarning huquqlarini va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan.
Mazkur normaning beshinchi xatboshisi biroz chigal koʻrinadi. Yaʼni normada qoʻllanilgan “shu jumladan” iborasi sanash maʼnosini ifodalashi ham mumkin. Bunday qaralsa, normada ichki hujjatlar alohida, ish beruvchining hujjatlari esa alohidadek koʻrinadi.
Biroq aslida bu boshqacha. “Shu jumladan” iborasining bu yerda qoʻllanilishi normativ-huquqiy texnikada muhim boʻlgan izohlovchi va kengaytiruvchi funktsiyaga ega.
Ushbu kontekstda “shu jumladan” iborasi ikki asosiy vazifani bajaradi:
- Normaning oldingi qismida keltirilgan “ichki hujjatlar” tushunchasini yanada aniqroq va keng qamrovli qiladi.
- Ish beruvchining yakka tartibdagi huquqiy hujjatlarining turlarini qoʻshimcha ravishda belgilaydi.
“Shu jumladan” iborasi qonun tilida qoʻshimcha tushuntirishlar, misollar yoki izohlar uchun ishlatiladi. Bunda u oldingi tushunchani yanada ochiqroq va aniqroq koʻrsatadi. Qisqacha aytganda, bu ibora normaning qamrovini kengaytirish va uning izohini yanada aniqroq qilish maqsadida qoʻllanilgan.
Shunday ekan, bu holatda ish beruvchining yakka tartibda qabul qilgan hujjatlari ham ichki hujjatlar doirasiga kiradi.
Sudda bu normaning qoʻllanilishi odatda mehnat munosabatlarida nizolarni hal qilishda, xodimlarning huquqlarini himoya qilishda va ish beruvchilarning huquqiy majburiyatlarini belgilashda muhim ahamiyatga ega boʻladi.
