Eviksiya (lotincha “evictio” – haydab chiqarish, majburan olib qoʻyish) – fuqarolik huquqida sotib olingan mol-mulkni uchinchi shaxslar tomonidan xaridor tasarrufidan sud qarori asosida olib qoʻyilishi yoki xaridorning mol-mulkdan foydalanish huquqining cheklanishi.

Eviksiyaning asosiy elementlari quyidalardan iborat:

1. Mol-mulkning uchinchi shaxs tomonidan daʼvo qilinishi;
2. Daʼvoning sud tomonidan qondirilishi;
3. Xaridorning mol-mulkdan mahrum boʻlishi yoki foydalanish huquqining cheklanishi;
4. Sotuvchining javobgarligi.

Eviksiya holatlari

1. Mol-mulkning haqiqiy egasi tomonidan vindikatsiya daʼvosi qoʻzgʻatilishi;
2. Mol-mulkka nisbatan garov huquqi mavjudligi aniqlanganda;
3. Uchinchi shaxslarning servitut huquqlari mavjud boʻlganda.

Sotuvchining majburiyatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi:

1. Xaridorni eviksiya xavfi toʻgʻrisida xabardor qilish;
2. Sudda xaridorning manfaatlarini himoya qilishda ishtirok etish;
3. Eviksiya natijasida yetkazilgan zararlarni qoplash.

Eviksiya natijasida quyidagi huquqiy oqibatlar kelib chiqadi:

1. Shartnomaning bekor qilinishi;
2. Toʻlangan pul mablagʻlarining qaytarilishi;
3. Yetkazilgan zararlarning qoplanishi;
4. Maʼnaviy zararni qoplash (agar qonunda nazarda tutilgan boʻlsa).

Amaldagi fuqarolik qonunchiligida eviksiyadan himoyalanish usullari belgilangan bo‘lib, ular o‘z ichiga quyidagilarni oladi:

1. Oldi-sotdi shartnomasiga maxsus shartlar kiritish;
2. Mol-mulkning huquqiy holatini tekshirish (due diligence);
3. Kafolat majburiyatlarini olish;
4. Sugʻurta shartnomasi tuzish.

Eviksiya instituti rim huquqidan kelib chiqqan boʻlib, “bona fide” (yaxshi niyat) prinsipi va “nemo plus juris ad alium transferre potest quam ipse habet” (hech kim oʻzida mavjud boʻlmagan huquqni boshqaga bera olmaydi) qoidasiga asoslanadi.

Zamonaviy fuqarolik huquqida eviksiya instituti mulk huquqini himoya qilish, fuqarolik muomalasi barqarorligini taʼminlash va iqtisodiy munosabatlar ishtirokchilarining huquqiy xavfsizligini kafolatlash vazifasini bajaradi.